ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ

Ανατολικά του χωριού Καρυά του Ολύμπου και σε απόσταση 8 χιλ. από τον οικισμό, παραπλεύρως του οδικού δικτύου Καρυάς – Λεπτοκαρυάς, σε μια όμορφη τοποθεσία μέσα σε δάσος καστανιών και βελανιδιών, βρίσκεται η Ιερά Μονή Γενεσίου της Θεοτόκου Κανάλων.

Η ονομασία “Κανάλων” οφείλεται, πιθανότατα, στο φυσικό περιβάλλον. Κοντά στη Μονή υπάρχουν τέσσερις πηγές που σχηματίζουν χειμάρρους – κανάλια και οι χείμαρροι αυτοί σχηματίζουν τον μικρό ποταμό “Ζηλιάνα”.

ΙΔΡΥΣΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Το έτος ιδρύσεως της Μονής είναι άγνωστο. Κατά την παράδοση, το μοναστήρι το ίδρυσαν οι μοναχοί Δαμιανός και Ιωακείμ, κατά τον ΙΑ’ αιώνα. Ο Leon Henzey, ο οποίος επισκέφθηκε και μελέτησε την περιοχή του Ολύμπου, τοποθετεί την ίδρυση της Μονής, από τους δύο αυτούς μοναχούς, στις αρχές του Θ’ αιώνος. Οι γραπτές μαρτυρίες που υπάρχουν σχετικά με την Μονή, είναι κατά πολλούς αιώνες μεταγενέστερες.

Η παλαιότερη επιγραφή της Μονής είναι του έτους 1683, όπου με έξοδα του ηγουμένου Καλλινίκου ανακαινίσθηκε ο νάρθηκας του Καθολικού και έγινε η αγιογράφησή του. Κατά το έτος 1688, επί του ιδίου ηγουμένου, έγινε η αγιογράφηση του κοιμητηριακού Ναού της Μονής, των Αγίων Πάντων.

Το έτος 1684, επί ηγουμένου Συμεών, κτίσθηκε το παρεκκλήσι του αγίου Δημητρίου. Η αγιογράφησή του ξεκίνησε το 1689 και τελείωσε το 1696. Οι πολλές μαρτυρίες των επιγραφών της Μονής του ΙΖ’ αιώνος αλλά και άλλες, οδηγούν στο συμπέρασμα, ότι η Μονή ήκμασε τον αιώνα αυτό, επί ηγουμένων Καλλινίκου και Συμεών.

Η Μονή των Κανάλων είχε, ως φαίνεται, μικρό αριθμό μοναχών. Στις αρχές του 20ου αιώνος, ο αριθμός ανήλθε περί του είκοσι, ενώ αργότερα περιορίσθηκε στους πέντε.

Την πρώτη αναφορά του ονόματος της Μονής, την οφείλουμε σε μονόγραμμα Σουλτάνου, πιθανότατα του Μουσταφά Β’ (1695-1703), του έτους εγίρας 1077, δηλαδή του 1699 μ.Χ., σύμφωνα με το οποίο οι μοναχοί του ευρυσκομένου στο χωριό Κολκόϊ Μοναστηριού, ζητούν από την Υψηλή Πύλη την έκδοση Σουλτανικού Φιρμανίου, που θα τους προστατεύει από τις κατά καιρούς αυθαίρετες επισκέψεις των ιεροδικαστών, οι οποίοι σε μια σειρά από περιοδείες τους, διάλεγαν τη Μονή ως κατάλυμα, φροντίζοντας, ωστόσο, να πάρουν μαζί τους, κατά την αποχώρησή τους δώρα και τρόφιμα, ενώ δεν παρέλειπαν να απειλούν πάντα τους μοναχούς.

Σε πατριαρχικό έγγραφο του 1861, η Μονή των Κανάλων απαριθμείται στις Μονές του επισκόπου Πλαταμώνος. Μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας και την κατάργηση της Επισκοπής Πλαταμώνος, η Μονή προσαρτήθηκε στον επίσκοπο Ελασσώνος και στη συνέχεια στην Επισκοπή Κίτρους.

Πιθανότατα, τον Αύγουστο του 1903, εκδίδεται Πατριαρχικό Σιγίλλιο, με το οποίο η Μονή ονομάζεται Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή. Σταδιακά επήλθε παρακμή και το 1930 εγκαταλείφθηκε εντελώς.

Το 1987, σύμφωνα με τους ιερούς κανόνες και τους νόμους, δηλαδή σύμφωνο γνώμη των μητροπολιτών Κίτρους κ. Αγαθονίκου και Ελασσώνος κ. Σεβαστιανού, σύμφωνο γνώμη του σεπτού Οικουμενικού Πατριαρχείου και έκδοση Πατριαρχικής Πράξεως έγκριση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος και προεδρικό διάταγμα της Ελληνικής Πολιτείας, η Ιερά Σταυροπηγιακή και Πατριαρχική Μονή ανήκει και πάλι στην Ιερά Μητρόπολη Ελασσώνος, η οποία άρχισε έναν μεγάλο αγώνα δια την διάσωσή της.