Ενοριακοί Ναοί Τσαριτσάνης

Ἕνα ἀπό τά σημαντικότερα μνημεία τοῦ 17^ου αἰῶνος πού σώθηκαν στήν Τσαριτσάνη εἶναι καί ὁ ἱερός ναός τοῦ ἁγίου Νικολάου. Πρόκειται γιά ἔργο τῶν ἀρχῶν τοῦ 17^ου αἰῶνος μέ πιθανή προγενέστερη φάση. Ὁ ἱερός ναός τοῦ ἁγίου Νικολάου εἶναι ἀπό τά ἀντιπροσωπευτικώτερα δείγματα τῆς μεταβυζαντινῆς τέχνης καί δίκαια μπορεί νά χαρακτηρισθεί ὥς ἕνα ἀριστούργημα πού κοσμεῖ τήν περιοχή καί ἀποτελεῖ πόλο ἕλξεως τῶν μελετητῶν καί διαφόρων προσκυνητῶν.

Ὁ Ναός τοῦ ἁγίου Νικολάου βρίσκεται κτισμένος στό βορειοδυτικό τμῆμα τῆς Τσαριτσάνης σέ ἀπόσταση περίπου 500 μέτρων ἀπό τήν πλατεία τῆς κοινότητας. Πρόκειται γιά ἕνα μονόχωρο ὀρθογώνιο σέ κάτοψη Ναό, μέ νάρθηκα στά δυτικά πού ἐπικοινωνεῖ μέ δύο κλειστές στοές νότια καί βόρεια, ὥστε νά δίνει τήν ἐντύπωση ὅτι ὁ Ναός περιβάλλεται ἀπό κλειστό περίστωο σέ σχῆμα Π. Ἡ βόρεια καί νότια στοά καταλῆγουν ἀνατολικά σέ δύο παρεκκλήσια, τῶν ἁγίων Αποστόλων καί τοῦ ἁγίου Γεωργίου ἀντίστοιχα.

Αγ. Νικόλαος Εικόνα τέμπλου

Ἐξωτερικά ὁ Ναός εἶναι πετρόκτιστος, μέ πρόσφατα συντηρημένη τήν ἐξωτερική του τοιχοποιεία. Στεγάζεται μέ δίρριχτη στέγη ἐνώ στή νότια πλευρά μιά χαμηλή θύρα ὁδηγεῖ στό ἐσωτερικό τοῦ Ναοῦ. Πάνω ἀπό τήν θύρα σέ τοξωτό ὑπέρθυρο διαμορφώνεται τοξωτή κόγχη στήν ὁποῖα εἰκονίζεται ἡ μορφή τοῦ ἁγίου Νικολάου καί ἐκατέρωθεν οἱ μορφές τῶν ἁγίων Δημητρίου καί Γεωργίου.

Στό κτίριο διακρίνονται δύο κύριες οἰκοδομικές φάσεις. Ἡ πρώτη τοποθετεῖται στίς ἀρχές τοῦ 17^ου αἰῶνα, σύμφωνα μέ τήν κτητορική ἐπιγραφή καί ἡ δέυτερη τόν 18^ο αἰῶνα ὅπως μᾶς πληροφοροῦν ἐπιγραφές σέ ἄλλα σημεία τοῦ ναοῦ. Στήν πρώτη φάση ἀνήκει τό μεγαλύτερο τμῆμα τοῦ κυρίως Ναοῦ, τό ἱερό βῆμα καί τμῆμα τῶν τοιχογραφιῶν πού κοσμοῦν τόν βόρειο τοίχο τῆς νότιας στοᾶς. Τίς τελευταίες θεωροῦσαν μέχρι πρόσφατα ἔργο τοῦ 18^ου αἰῶνα. Τότε κτίσθηκαν καί διακοσμήθηκαν τό «περίστωο»μέ τά παρεκκλήσια καί ὁ δυτικός τοίχος μαζί μέ ἕνα μικρό τμῆμα τοῦ βόρειου καί νότιου τοίχους τοῦ κυρίως ναοῦ, ἐπειδή προφανώς κατέπεσε ὁ ἀρχικός. Ὅλα τά τμήματα τοῦ ανοῦ εἶναι κατάγραφα μέ σπάνιες καί ἐξαιρετικῆς τέχνης ἁγιογραφίες. Ἡ παλαιότερη ἐπιγραφή βρίσκεται στόν βόρειο τοίχο τοῦ νάρθηκα καί ἀναφέρεται ὡς ἔτος ἁγιογράφησης τό 1615.

Σύγχρονο μέ τίς τοιχογραφίες τοῦ κυρίως ναοῦ εἶναι καί τό ξυλόγλυπτο ἐπιχρυσωμένο τέμπλο τοῦ 1615 μέ τίς ἐξαιρετικές «Δεσποτικές» εἰκόνες, τό δωδεκάορτο καί τά «ἀποστολικά». Ἐντύπωση προκαλοῦν οἱ περίτεχνες χειροποίητες παλαιές ἀργυρές κανδήλες πού κοσμοῦν τό τέμπλο τοῦ ναοῦ, τά δεσποτικά μανουάλια καί τά ὑπόλοιπα ἱερά σκεύη τοῦ Ναοῦ. Ἐπίσης ὁ ἀρχιερατικός θρόνος, τό ἀναλόγιο τά προσκυνητάρια κοσμημένα μέ φυτευτό φίλντισι.

Στήν τοιχογραφία τοῦ ναοῦ ὑπάρχει πολύ μεγάλη ποικιλία καί παρουσίαση ἁγιογραφικῶν θεμάτων, ἀπό τήν δημιουργία τοῦ κόσμου, θέματα ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη, τούς προφήτες, τήν ζωή τῆς θεοτόκου καί τόν ἀκάθιστο ὕμνο, μάρτυρες καί ὁσίους ὁλόσωμους ἤ σέ μορφή μπούστο σέ διακοσμημένα μετάλλια, μαρτυρολόγια, τήν ζωή τοῦ ἁγίου Νικολάου. Ἀπό τά σημαντικώτερα τμήματα τοῦ Ναοῦ εἶναι ἡ ρίζα τοῦ Ἰεσσαί πού βρίσκεται ἁγιογραφημένη στή νότια στοά τοῦ νάρθηκα. Σέ μία μεγάλη ἐπιφάνεια τοῦ τοίχου ὑψώνεται ἡ ρίζα πίσω ἀπό τόν δίκαιο Ἰεσσαί ὁ ὁποῖος ἀπεικονίζεται κοιμώμενος. Στούς ἐλισσόμενους κλάδους της ἀπεικονίζονται οἱ προπάτορες τοῦ Κυρίου, προφήτες, ἀπόστολοι καθώς καί 16 σκηνές ἀπό τήν Παλαιά καί Καινή Διαθήκη. Στήν βάση τῆς ρίζας ἐκατέρωθεν τοῦ Ἰεσαί ἀπεικονίζονται ἀνά ἕξι, οἱ ὁλόσωμες μορφές δώδεκα ἀρχαίων σοφῶν τῆς Ἑλλάδος.

Τό ξυλόγλυπτο τέμπλο